పద్మశాలి కులము బ్రాహ్మణ కులాలకు చెందిన ఉపకులము. ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, కర్ణాటక, తమిళనాడు రాష్ట్రాల్లో ఎక్కువగా కనిపించే వీరిలో మతాలను అనుసరించి శైవులు, వైష్ణవులుగా ఉన్నారు. వృత్తులను అనుసరించి కైకాల, కర్ణభక్తులు, పట్టుసాలి, సేనాపతులు, తొగటసాలీలుగా విడిపోయారు.

పద్మం అనగా తామర పువ్వు లేదా కమలం అని అర్థం. శాలి అనగా వస్త్రము తులు భాషలో సాలీ అనగా సాలెపురుగు. పద్మశాలి అను పదానికి భౌతికంగా విజ్ఞానం అని అర్థము. వైష్ణవుల ప్రకారం పద్మం అనగా ఉన్నతమైన మానవుడి మేధస్సును ప్రతిబింబించే సహస్రధార పద్మం అని అర్థము. శైవుల ప్రకారము మానవాళి యొక్క నగ్నత్వానికి వస్త్రాలు ధరింపచేయాలనే ఉద్దేశంతో శివుడు మార్కండేయని యాగాన్ని నిర్వహించమని చెప్పాడు. ఆ యాగం నుంచి భావన అను ఋషి చేతిలో పద్మముతో ఉద్భవించాడు.. అతడు సూర్యభగవానుడి కుమార్తెలైన ప్రసన్నవతి, భద్రావతిలను వివాహం చేసుకొని నూరున్నొక్క కుమారులకు తండ్రి అయ్యాడు. ఆ కుమారులు పద్మము యొక్క నారతో వస్త్రాలను తయారు చేసే వృత్తిని ఎన్నుకొని పద్మశాలీల నూరున్నొక్క గోత్రాలకు గోత్ర పురుషులయ్యారు.

హిందూ గ్రంథాల ప్రకారం పద్మశాక అనువాడు బ్రహ్మ తమ కులానికి ఇచ్చిన అద్భుతమైన రత్నం యొక్క మహిమను గణపతి(వినాయకుడు)కి వివరించేందుకు విముఖత చూపాడు. ఫలితంగా గణపతి శాపంతో పద్మశాలీలు బ్రాహ్మణ స్థాయిని కోల్పోయారు. శాపవిమోచనం కోసం పద్మశాలీ కులానికి చెందిన పరబ్రహ్మ మూర్తి (పద్మ భావనాచార్య) అను కారణ జన్ముడు గణపతికి మొర పెట్టుకున్నాడు. పర బ్రహ్మమూర్తి తపస్సుకు మెచ్చిన గణపతి.. కలియుగంలో 5000 సంవత్సరాల తర్వాత పద్మశాలీలు శాపవిమోచనం పొందుతారని చెప్పాడు. ఈ పరబ్రహ్మమూర్తి తన కులస్థులను 101 గోత్రాలతో 8 శాఖలుగా విడదీసి 4 మఠాలు స్థాపించి వాటికి గురువులను నియమించాడు.

పద్మశాలీలకు ఆచార వ్యవహారాల్లో చాలా వ్యత్యాసం ఉంది. పద్మశాలిలు భృగువంశ బ్రాహ్మణలు, వేద శాకలో విరు ఋగ్వేద బ్రాహ్మణలు, పద్మశాలీల్లో శాఖ వార తింటున్నారు. అంతకు ముందు వీరు శాకాహారులే. వీరి ఆచార వ్యవహారాల్లో ఆర్య, ద్రవిడ సంస్కృతులు కనిపిస్తాయి. పద్మశాలీలకు ఉపనయన సంస్కారము జంధ్యము ధారణ ఉంటుంది.

పద్మశాలీ కులానికి 101 గోత్రాలు ఉన్నాయి. మార్కండేయ గోత్రముతో కలిపి మొత్తం 102 గోత్రాలు ఉన్నాయి. గోత్రాన్ని మరిచిపోతే మార్కండేయ గోత్రం అనే నానుడి వీరిలో ఉంది.

నూట ఒక్క ఋషుల పేర్లువారికీ సంబంధంచిన ఇంటి పేర్లువర్లసగా తెలుసుకోవడం కోసంచూడండి

చేనేత వృత్తికి గతంలో గొప్ప గౌరవం దక్కేది. ఈ వృత్తిపై ఆధారపడిన పద్మశాలీలకూ ఎంతో గౌరవం ఉండేది. ప్రస్తుతం మరమగ్గాలు, మిల్లులు రావడంతో వాటితో చేనేత కార్మికులు పోటీ పడటం అసాధ్యం అయింది. దీంతో చాలా మంది ఉపాధి కోల్పోయారు. వేరే పనులు చేయలేక ఆర్థిక ఇబ్బందులు ఎదుర్కొన్నారు.